Zaloguj

Aktualności



2018-12-17
Kilka informacji na temat odry
w związku z przypadkiem zachorowania ucznia SP 2.

W dniu 17 grudnia Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Wołominie poinformowała o pojedyńczym przypadku zachorowania na odrę ucznia szkoły SP 2 przy ul. Batorego 11 w Ząbkach.

W związku z tym podajemy najważniejsze informacje i aktualne zalecenia PSSE w Wołominie:

ODRA - co to za choroba?
Odra to bardzo zaraźliwa choroba wirusowa wywołana przez RNA wirusa
z rodziny Paramyxoviridae.
Szacuje się, że w populacji nie szczepionej tzn. podatnej na zachorowanie jeden
chory zaraża średnio aż 12-18 osób.
W jaki sposób można się zarazić?
Jedynym rezerwuarem zakażenia jest chory człowiek. Po zetknięciu się z nim
ryzyko zachorowania wynosi 90–95%.

Chory jest zaraźliwy dla otoczenia w okresie średnio 4 dni przed wystąpieniem
charakterystycznej wysypki na skórze i do 4 dnia po jej pojawieniu się.
Czy po zetknięciu się z chorym na odrę zachoruję?
Przyjmuje się, że na zachorowanie na odrę podatne są wszystkie osoby, które
nie posiadają udokumentowanego dwudawkowego szczepienia przeciw odrze
lub nie przechorowały odry, co zostało potwierdzone badaniem przeciwciał w
surowicy krwi.
Czy łatwo jest się zarazić odrą?
Wirus odry przeżywa do 2 godzin na powierzchniach skażonych (zabrudzonych)
wydzielinami chorych. Wirus odry przenoszony jest drogą powietrzną
(inhalacyjną) i kropelkową poprzez aerosol wydzielin dróg oddechowych i śliny
oraz przez bezpośrednią styczność z wydzieliną jamy nosowo-gardłowej
chorego.
Bardzo rzadko zakażenie następuje drogą pośrednią przez przedmioty świeżo
zanieczyszczone wydzieliną z jamy nosowo-gardłowej.

Po jakim czasie od zakażenia zachoruję?
Okres wylęgania choroby wynosi 6 – 19 dni (średnio 13 dni).
Wirusy odry dostają się do organizmu przez usta lub nos oraz przez spojówki.
Po namnożeniu w błonach śluzowych przedostają się do różnych organów, tj.:
skóry, nerek, żołądka, jelit, wątroby, mózgu, płuc.
Jakie są objawy odry?
Praktycznie u wszystkich chorych (98-99%) odra przebiega typowo z wysoką
gorączką do 39 – 41 °C i charakterystyczną czerwoną, grubo plamisto-grudkową
wysypką oraz zapaleniem spojówek, światłowstrętem i napadowym suchym
kaszlem.
Czy to prawda, że odra może powodować epidemie?
W czasach przed wprowadzeniem powszechnych szczepień przeciw odrze
chorowały prawie wszystkie dzieci i była to wówczas klasyczna choroba
wysypkowa wieku dziecięcego o ciężkim przebiegu, ze szczytem zachorowań
w wieku 1–9 lat, z czego 1/3 dzieci wymagała hospitalizacji. Co 2–3 lata
wybuchały epidemie.
W Polsce zgłaszano rocznie od 70 000 zachorowań w latach pomiędzy
epidemiami do ponad 200 000 w latach występowania epidemii, przy czym
odsetek zgłoszeń zachorowań przez lekarzy szacowano zaledwie na 25–30%
ogółu zachorowań.
Od czasu wprowadzenia powszechnych szczepień przeciwko odrze (w Stanach
Zjednoczonych Ameryki Północnej w 1963 r., w Polsce w 1975 r.) liczba
zachorowań na odrę na świecie i w Polsce istotnie się zmniejszyła. Nadal
jednak, ze względu na jej dużą zaraźliwość, choroba występuje w Afryce i Azji
południowo-wschodniej, choć jej ogniska wybuchają także w Europie.
Czy tegoroczna zwiększona liczba zachorowań na odrę to zdarzenie
nietypowe?

Analizując dane statystyczne i epidemiologiczne dotyczące zachorowań na odrę
w krajach Unii Europejskiej (dostępne na stronie internetowej ECDC
www.ecdc.gov) łatwo dostrzeżemy, że sytuacja epidemiologiczna odry w
krajach UE/EOG od kilku lat ma tendencję wzrostową.

W 2011 roku 29 państw członkowskich UE i EOG zgłosiło 30 567 przypadków
zachorowania na odrę. 90% spośród nich zarejestrowano w pięciu krajach UE -
Francja, Włochy, Rumunia, Hiszpania i Niemcy.
Była to właściwie ta sama liczba, którą zgłoszono w 2010 r. (30 264), ale już w
stosunku do roku 2009 (7 175 przypadków) i 2008 (7 817) zachorowań na odrę
zarejestrowano 4-krotnie więcej.
W 2012 roku w 29 państwach UE i EOG odnotowano 8 230 przypadków odry.
Zachorowania we Francji, Włoszech, Rumunii, Hiszpanii
i Wielkiej Brytanii stanowiły 94% wszystkich zgłoszonych.
W ciągu 2013 roku 30 państw UE/EOG zgłosiło 10 271 przypadków, 91%
zgłosiły Niemcy, Włochy, Holandia, Rumunia i Zjednoczone Królestwo Wielkiej
Brytanii.
W roku 2014 r. 30 państw UE/EOG zgłosiło 3 616 przypadków, a 58,6% spośród
nich zarejestrowały Niemcy i Włochy.
W 2015 r. odnotowano 3 969 przypadków odry w 30 państwach UE/ EOG,
zachorowania w Niemczech stanowiły 62,1% wszystkich przypadków
zgłoszonych w tym okresie.
W 2016 r. w 30 krajach UE/EOG zgłoszono 5 273 przypadki zachorowania na
odrę. W Rumunii wystąpiło 42% wszystkich przypadków zgłoszonych w tym
okresie (3 400 zachorowań i 17 zgonów).
W roku 2017 zaobserwowano prawie 4-krotny wzrost liczby zachorowań na
odrę w stosunku do lat poprzednich. Po rekordowo niskim poziomie 5273
przypadków odry w 2016 r. w roku 2017 zarejestrowano zachorowania u
14 600 osób.
Najwięcej przypadków zachorowań na odrę zarejestrowano w Rumunii (5
608), we Włoszech (5 098), w Grecji (967), Niemczech (929), co stanowiło
odpowiednio 38%, 35%, 7% i 6% wszystkich przypadków zgłaszanych przez
kraje UE/EOG oraz na Ukrainie (4767), w Serbii (702), Tadżykistanie (649),
Francji (520), Federacji Rosyjskiej (408), Belgii (369), Wielkiej Brytanii (282),
Bułgarii (167), Hiszpanii (152), Czechach (146) i Szwajcarii (105).
Spośród 37 zgonów z powodu odry zgłoszonych
w 2017 r. - 26 zarejestrowano w Rumunii, 4 we Włoszech, 2 w Grecji i po 1 w
Bułgarii, Francji, Niemczech, Portugalii i Hiszpanii.
W Polsce również sytuacja epidemiologiczna dynamicznie się rozwija, mimo
że wciąż jest lepsza niż w krajach sąsiednich.
W 2017 r. zgłoszono 58 zachorowań na odrę, natomiast w okresie od 1
stycznia do 31 października 2018 r. zarejestrowano już 144 przypadki.
Niepokojącym zjawiskiem jest pojawianie się lokalnych ognisk
epidemicznych, w których chorują głównie osoby nieszczepione - zwłaszcza
dzieci oraz obcokrajowcy z krajów o wysokiej zapadalności na odrę.
Odra w Europie dotyczy wszystkich grup wiekowych. Z danych
epidemiologicznych wynika, że 45% osób, które zachorowały na odrę była w
wieku 15 lat lub starszych, często były to osoby niezaszczepione. Najczęściej
chorowali dorośli w wieku ≥20 lat (38% wszystkich przypadków) i dzieci w
wieku Jednak najwięcej zachorować odnotowano wśród niemowląt poniżej
pierwszego roku życia, które są zbyt małe aby mogły być zaszczepione, a
jednocześnie najbardziej narażone na ciężkie powikłania i zgony w przebiegu
choroby.
Najwięcej przypadków zachorowań (365,9 i 164,4 na milion populacji)
zaobserwowano u dzieci, odpowiednio, w wieku grupie wiekowej również większość przypadków zachorowań dotyczyła osób
niezaszczepionych.
Epidemiolodzy oceniają, że utrzymujące się rozprzestrzenianie się odry
w Europie wynika z niedostatecznego stanu zaszczepienia.
Odsetek osób nieszczepionych wahał się od 72% chorych w wieku 25-29 lat aż
do 96% u dzieci w wieku Dane ECDC pokazują, że wśród wszystkich zgłoszonych przypadków odry w
2017 roku, które wystąpiły u osób o znanym statusie zaszczepienia, aż 87% to
osoby niezaszczepione a 80% dotyczy nastolatków i młodych dorosłych.
Szczepienie co najmniej dwiema dawkami szczepionki przeciw odrze, śwince i
różyczce (MMR) pozostaje najskuteczniejszym sposobem zapobiegania
dalszemu rozprzestrzenianiu się choroby. Niestety wciąż w 20 z 27 krajów
UE/EOG stan zaszczepienia przeciw odrze jest poniżej 95%, a tylko taki
zapewnia odporność zbiorowiskową, w tym ochronę, osób które z powodu
wieku (niemowlęta) lub stanu zdrowia (np. osoby z zaburzeniami odporności)
nie mogą być zaszczepione.
W Polsce stan zaszczepienia przeciwko odrze w ostatnich latach sukcesywnie
się zmniejsza Zgodnie z wstępnymi danymi NIZP-PZH w 2017 r. odnotowano
stan zaszczepienia 94,0% dla dawki podstawowej szczepionki MMR, natomiast
93,0% dla dawki przypominającej.
Kiedyś odrę nazywano chorobą wieku dziecięcego. Czy to znaczy, że dzieci
chorują łagodniej?
To nie jest prawdziwe twierdzenie. Przebieg choroby u niemowląt i małych dzieci
(do lat sześciu) jest o wiele cięższy niż u dzieci starszych i nastolatków. Odra
przebiega też ciężko u osób dorosłych, a u połowy z nich dochodzi do rozwoju
poważnych powikłań poodrowych.
Ponadto, wszystkie osoby z niedoborami odporności, czy to z powodu chorób
czy leczenia zaburzającego odporność, niedożywione dzieci oraz kobiety w ciąży
należą do grup ryzyka rozwoju szczególnie poważnych powikłań odry i zgonu.
Jakie powikłania grożą po zachorowaniu na odrę i jaka jest częstość ich
występowania?
Powikłania oraz zwiększone ryzyko ciężkiego przebiegu odry występują u ok.
30% osób chorych, większość z nich występuje u dzieci do 5 r.ż. oraz dorosłych
powyższej 20 lat. Częstość występowania powikłań zależy od szerokości
geograficznej występowania zachorowań, stanu odżywienia chorego oraz jego
ogólnego stanu zdrowia.
Osoby z niedoborami odporności (zwłaszcza chorzy na białaczkę, chłoniaki,
zakażeni HIV), niedożywione dzieci oraz kobiety w ciąży należą do grupy
szczególnego ryzyka rozwoju powikłań odry i zgonów.
• biegunka i odwodnienie występują średnio - u 80 osób/1000 chorych,
• zapalenie ucha środkowego - u 70-90 osób/1000 chorych,
• zapalenie płuc - u 10-60 osób/1000 chorych,
• zapalenie mózgu występuje u 1 osoby/1000 chorych,
• drgawki występują u 5 osób/1000 chorych,
• choroba kończy się zgonem u 1-2 osób/1000 chorych,
• podostre stwardniające zapalenie mózgu występuje u 1/ 2500 chorych.
Wśród innych rzadkich powikłań należy wymienić: małopłytkowość,
hypokalcemię, zapalenie krtani, zapalenie tchawicy, zapalenie rogówki,
zapalenie wątroby, zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie jelita grubego,
zapalenie osierdzia, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie kłębków
nerkowych.
Najgroźniejszym powikłaniem w przebiegu odry jest podostre stwardniające
zapalenie mózgu (SSPE) - postępujące zaburzenie neurodegeneracyjne
ośrodkowego układu nerwowego (OUN), prowadzące do zgonu. Najczęściej
rozwija się kilka lub kilkanaście lat po zachorowaniu na odrę (średnio: 7 lat,
zakres: od 1 mies. do 27 lat). Występuje u 1–4/100 000 chorych (3 razy częściej
u mężczyzn niż kobiet), a czynnikiem ryzyka jest zachorowanie na odrę przed
ukończeniem 2. roku życia. Dostępne dane sugerują jednak, że częstość
występowania SSPE u dzieci, które zachorowały na odrę przed ukończeniem 1.
roku życia, może być większa i wynosić nawet 1/600 dzieci.
Czy można się uchronić przed zachorowaniem na odrę?
Najbardziej efektywne jest szczepienie przedekspozycyjne tzn. wykonywane
przed zetknięciem się z osobą chorą, zakaźną dla otoczenia, np. u dzieci w
ramach Programu Szczepień Ochronnych lub u dorosłych dotychczas nie
szczepionych. Szczepienie przeciw odrze chroni przed zachorowaniem i ciężkimi
powikłaniami (szczególnie neurologicznymi).
Podanie 2 dawek szczepionki p/odrze w odstępie co najmniej 4 tygodni
zapewnia trwałą ochronę.
Szczepienia wykonuje się skojarzoną szczepionką przeciw odrze, śwince i
różyczce. Skuteczność szczepień p/odrze jest bardzo wysoka, po otrzymaniu
dwóch dawek szczepionki co najmniej 95% (90-98%) dzieci jest chronionych
przed zachorowaniem na odrę.
Szczepienia przeciw odrze, śwince i różyczce realizowane w ramach PSO są
obowiązkowe dla dzieci, tzn. finansowane z budżetu Ministra Zdrowia.
Podaje się je w następujących terminach:
• w 13-15 miesiącu życia (I dawka),
• w 10 roku życia (II dawka) a od stycznia 2019 r. w 6 r.ż.
A czy można coś zrobić jeśli już zetknęliśmy się z chorym na odrę a nie
jesteśmy uodpornieni?
Zalecane jest, aby po kontakcie z chorym na odrę nieuodpornione osoby
zaszczepić szczepionką MMR i poddać je izolacji przez 21 dni po kontakcie
z chorym.
Szczepienie MMR wykonane w ciągu 72 godzin po kontakcie z chorym może
zapobiec zachorowaniu lub złagodzi przebieg choroby.
Osobom dotychczas nieszczepionym należy podać pierwszą dawkę MMR, a tym
którzy posiadają dokument potwierdzający szczepienie 1 dawką szczepionki
przeciwko odrze lub MMR, należy podać drugą dawkę, o ile zachowany jest co
najmniej 4-tygodniowy odstęp między dawkami.
Warto jest szczepienie p/odrze wykonać nawet po upływie 72 godzin od
kontaktu. Jeżeli bowiem po obecnym kontakcie nie dojdzie do zakażenia, to
szczepienie zapewni ochronę w razie kolejnej ekspozycji na odrę, świnkę lub
różyczkę.
Zaszczepienie MMR w okresie wylęgania odry nie zaostrzy jej przebiegu.
Przyczyną objawów podobnych do odry, w krótkim okresie po szczepieniu
może być naturalne zakażenie lub wirus szczepionkowy, co można zróżnicować
tylko metodami laboratoryjnymi. Należy też pamiętać, że u ok. 25% osób
szczepionych p/odrze, śwince i różyczce po upływie 7-10 dni od dnia podania
szczepionki może wystąpić odczyn poszczepienny z objawami
„odropodobnymi”.
Czy zachorowanie i podejrzenie zachorowania na odrę podlega zgłaszaniu
przez lekarza do Inspekcji Sanitarnej? I w jakim celu jest to wykonywane?
Zgodnie z zapisami ustawowymi (Ustawa z dn. 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu
oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi ( Tekst jednolity 2018 r.,
poz. 151) lekarz ma obowiązek zgłoszenia podejrzenia lub zachorowania na
odrę do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego terytorialnie
właściwego dla miejsca stwierdzenia choroby. Bardzo ważne jest aby lekarz
dokonał zgłoszenia w ciągu 24 godzin od powzięcia podejrzenia zachorowania
na odrę, zważywszy na wielką zakaźność osoby chorej dla otoczenia.
Do obowiązków lekarza należy też zadbanie o izolację osoby chorej, w
taki sposób Do obowiązków lekarza należy też zadbanie o izolację osoby chorej, w
taki sposób aby ograniczyć szerzenie się zakażeń wtórnych oraz
zidentyfikowanie dotychczas nieuodpornionych osób z otoczenia chorego
aby wspólnie z pracownikami Państwowej Inspekcji Sanitarnej móc
zrealizować działania przeciwepidemiczne.
Najważniejszą rzeczą jest ocena stanu uodpornienia u wszystkich osób,
u których istnieje ryzyko zachorowania po kontakcie z chorym na odrę.
Za osoby uodpornione uznaje się te, które mają udokumentowane dwukrotne
szczepienie przeciwko odrze lub przechorowały odrę.
Jakie działania są podejmowane w czasie ogniska epidemicznego odry?
Osoby z otoczenia chorego na odrę uznane za nieudpornione należy poddać
szczepieniu, o ile nie występują przeciwwskazania. W przypadku dużego
ogniska epidemicznego, obejmującego dzieci w wieku przedszkolnym (1–6 lat)
lub osoby dorosłe zaszczepione 1 dawką MMR, należy rozważyć podanie
drugiej dawki szczepionki.
Należy rozważyć również szczepienia u niemowląt w wieku ≥6 miesięcy, jeżeli
ryzyko zachorowania na odrę jest zwiększone.
Dzieci, które szczepionkę MMR otrzymały przed ukończeniem 12 miesięcy,
wymagają jednak ponownego podania 2 dawek szczepionki z zachowaniem
zalecanego odstępu pomiędzy dawkami. Pierwszą z tych dawek należy podać
nie wcześniej niż w wieku 12 miesięcy.
Co to jest i czemu służy program eliminacji wirusa odry?
Eliminację odry na określonym terenie można osiągnąć przy odpowiednio
wysokim odsetku osób zaszczepionych w danym społeczeństwie (≥95% w
każdym roczniku). Wówczas przerywa się krążenie wirusa odry w populacji.
Oznacza to, że jeżeli w społeczeństwie znajdzie się chora (zakażająca) osoba,
brak osób nieuodpornionych w jej otoczeniu uniemożliwi rozprzestrzenienie się
wirusa odry.
Od 1998 r. Region Europejski Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) jest objęty
Programem Eliminacji Odry (i Różyczki). Uczestniczy w nim 51 krajów regionu
europejskiego. Strategia programu obejmuje utrzymanie 95 % poziomu
zaszczepienia populacji przeciw odrze oraz monitorowanie sytuacji
epidemiologicznej choroby poprzez rejestrowanie wszystkich zgłoszonych przezlekarzy przypadków zachorowań i podejrzeń zachorowań na odrę oraz
prowadzenie diagnostyki laboratoryjnej.
W Polsce zgodnie z założeniami Programu Eliminacji Odry i Różyczki w Regionie
Europejskim, badanie laboratoryjne w kierunku odry należy wykonać w
Laboratorium Referencyjnym WHO usytuowanym w Zakładzie Wirusologii
NIZP – PZH w Warszawie. W celu potwierdzenia lub wykluczenia
zachorowania na odrę należy oznaczyć poziom swoistych przeciwciał w klasie
Ig M w surowicy krwi (test ELISA) i/lub wykonać izolację lub badanie
molekularne (PCR), wykrywające obecność RNA wirusa w materiale
biologicznym. Diagnostyka laboratoryjna stosowana we wszystkich
podejrzanych przypadkach świadczy o wysokiej czułości nadzoru
epidemiologicznego, a izolacja wirusa odry pozwala na przeprowadzenie
genetycznej charakterystyki dzikich szczepów wirusa odry w celu
zidentyfikowania źródeł zakażenia oraz rozróżnienia pomiędzy rodzimymi i
importowanymi zachorowaniami.
Prowadzona weryfikacja zachorowań na odrę i różyczkę mająca na celu ich
wyeliminowanie w krajach UE, przybliża region europejskie WHO do
osiągnięcia celu. Każdego roku niezależna Regionalna Komisja ds. Weryfikacji
(RVC) sprawdza dane krajowe i działania w zakresie szczepień oraz wydaje
zalecenia mające na celu rozwiązanie konkretnych problemów. Według stanu
na koniec 2016 r. 42 z 53 krajów regionu przerwało endemiczną transmisję
odry. Jednak, dopóki nie zostaną zabezpieczeni wszyscy wrażliwi na zakażenie
(zarówno dzieci jak i dorośli), epidemie będą się pojawiać. Jeśli ma zostać
osiągnięty cel eliminacji, to liczba szczepień dla dzieci i dorosłych musi
wzrosnąć w wielu krajach, ponieważ aby przerwać krążenie wirusa odry w
populacji zakres szczepień zarówno pierwszej, jak i drugiej dawki musi wynosić
co najmniej 95% na wszystkich szczeblach niższych niż krajowy.
Dlaczego warto szczepić się przeciw odrze?
Należy pamiętać, że osoby, które nie są odporne na odrę mogą zakazić się
zarówno od osób chorych ze swojego otoczenia ( min. przedszkole, szkoła,
zakład pracy, rodzina) jak również podczas wyjazdu za granicę, gdzie istnieje
możliwość kontaktu z osobami chorymi. Dodatkowo osoby chore
przyjeżdżające do Polski z krajów, gdzie odnotowywane są przypadki odry mogą
stanowić źródło zakażenia dla jeszcze niezaszczepionych niemowląt lub
nieszczepionych starszych dzieci i dorosłych.

Tylko osoby uodpornione, które przechorowały odrę lub zostały, w sposób
właściwy 2 dawkami, zaszczepione przeciwko odrze, są chronione przed
zachorowaniem.

Opracowanie
Oddział Nadzoru Epidemiologii
WSSE w Warszawie


 







Pozostałe wpisy


Korzystamy z plików cookie tylko w stopniu niezbędnym do działania strony. Możesz je zablokować poprzez zmienę ustawień przeglądarki.
Więcej o zasadach przetwarzania danych w "Polityce prywatności". wiem, zamknij